موسیقی محلی بوشهر

موسیقی محلی بوشهر

مهمترین عامل در تکامل شهر بوشهر تجارت و مهاجرت ملیت ها و اقوام مختلف از اطراف بدین شهر بوده است و تا اواخر قرن 19 تنها بندر تجارتی مهم ایران محسوب میشده است

 ملیت های مختلف از جمله مهاجران افریقایی نیز در بوشهر زندگی می کرده اند که تا اوایل قرن بیستم به عنوان غلام و کنیز بدین شهر راه یافته بودند. ولی بعدها ظاهرا دلیل مهاجرت بیگانگان بدین شهر بیشتر دلایل اقتصادی داشته است و تا چهل پنجاه سال گذشته طبقات و ملیت های مختلف مردم بوشهر محله های خود را داشته اند و مراسم و آداب خود را انجام میداده اند. حتی امروز سالخوردگان به یاد دارند که در گذشته چگونه هر محله جداگانه مراسم عزاداری خود را برپا میکرده اند و نقش "دمام" در این مراسم از چه اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است و پس از نواختن دمام معمولا تعزیه اجرا می شده است.
مهاجر افریقایی با خود ریتم را نیز می آورد و با آن، طبلهای خود را، که در تنهایی خویش رابطه اش را با زادگاهش، با گذشته اش حفظ کند، و کم کم در بطن فرهنگ محیط نفوذ میکند و تاثیر خود را آنچنان مشخص بر جای میگذارد که در هر بخشی از موسیقی بوشهر، چه موسیقی شاد و یا موسیقی مخصوص ایام عزاداری خود را مینمایاند و ترکیبات ریتمیک این ناحیه را از آن خود میسازد و آنچنان آهسته آهسته در زندگی مردم بوشهر جای میگیرد که دیگر غریبه نمیماند و از خودی نیز خودی تر میشود، و اصلا خود بوشهر میشود با تمام رنگهای مختلف آدمهایش و گرمی احساسشان که روزمره در تپش ریتم زندگی جاری هستند.
محل عبور کشتی های تجاری و مسافری به سوی هند و آفریقا و حمل و نقل کالاهای موردنیاز و خلاصه صادرات و واردات از این بخش باعث شد که بوشهر دروازه ی جنوبی ایران به سوی دنیای خارج شناخته شود و مهاجران زیادی جذب زندگی در این شهر شوند. این مهاجرتها ترکیبات فرهنگی تازه ای را به وجود آورد که پس از مدتی همگی چه از نظر فرهنگ ایرانی با همه ی اشکال متفاوتش و یا غیر ایرانی، رنگ ویژه ای را بدین شهر بخشیدند.
بی گمان بوشهر و موسیقی اش را بدون حضور اشعار فایز نمی توان بررسی کرد. در بوشهر و اطراف آن فایز جزیی از زندگی روزمره مردمی است، دو بیتی ها و شیفتگی شعر وی که از ویژگی ژرف احساسی اوست، او را از تمامی شاعران روستایی مجزا می سازد.
فایز را در حقیقت می توان بنیانگذار شعرهای فولکلوریک و ادبیات عوام و بومی محسوب کرد و او را با احساس ترین شاعر عوام و مردمی خواند و اگر گاهی در اشعار فایز، قافیه و وزن مختل است بر او ایرادی نیست، زیرا که محتوای دوبیتی های وی از بس پرمعنا و پراحساس است جز اهل فن، کمتر کسی متوجه نقایص شعرهایش می شود. هر چند او در زمره شاعران بی شناسنامه محسوب می شود، اما، گمنامی اش نه چندان است که بر احساس لطیف و ذوق سرشار شاعرانه اش سرپوش بگذارد و نام و اشعارش را در خاطره ها، به دست فراموشی بسپارد.
مردمان دلسوخته دیار جنوب با دوبیتی های سوزناک فایز پیوندی ناگسستنی دارند و در دیار دشتستان کمتر چوپانی را میتوان یافت به هنگامی که رمه اش در حال چراست، دوبیتی های فایز را زیر لب زمزمه نکند. دوبیتی های پرشور و شورانگیز او در لطافت و سوز کلام، گاه با بهترین دوبیتی های «بابا طاهر» برابری می کنند و پهلو می زنند.
در بررسی و نگاهی به موسیقی بوشهر رابطه این تاثیر و هم جواری و در هم آمیختگی فرهنگی با اقوام و ملیت های مختلف تا چه حد و اندازه بوده، و آیا کلیت این موسیقی تحت تاثیر موسیقی و فرهنگ بومی اعراب و آفریقایی قرار گرفت و یا آنکه در طول زمان موسیقی نوازان بوشهری تنها ریتم موسیقی بیگانگان را با حفظ ملودی های محلی مورد استفاده قرار داده اند ــ یعنی ملودی های اشعار و دوبیتی ها و شروه ها و با ترکیبات جدید ریتمیک سرود ماند ــ و یا خط حرکت ملودی نیز تحت تاثیر و نفوذ موسیقی غیربومی بوده است؟
جالب است که بدانیم در بررسی موسیقی محلی ایرانی، برخی از ترانه های بوشهری شباهت زیادی با ملودی های ترانه های مازندرانی دارند و یا اینکه اکثر ترانه های بلوچی همانندی آشکاری با قسمت های پایانی ترانه های بوشهری دارند. همان گونه که موسیقی کردان با بختیاری متفاوت است و موسیقی گیلکی با بلوچی و یا خراسانی با آذربایجانی، اما در جایی نقطه تلاقی فرهنگی مشترکی وجود دارد و حس مشترک گروهی سازنده نهایی خلاقیت ها شده است. و با اینکه موسیقی توسط فرد آفریده می شود، اما در موسیقی محلی که سازندگان آن ناشناس بوده و سینه به سینه انتقال یافته، ویژگی مشترک بین اقوام ایرانی به چشم می خورد. و این شباهت ها نشان از آن دارد که موسیقی مذهبی و محلی بوشهر تنها عوامل ریتمیک را به وام گرفته و مورد‌ استفاده قرار داده و آن را با ویژگی های فرهنگی محیط خود قابل انطباق کرده است. در موسیقی بدون ریتم نیز یعنی خواندن اشعار شاعران محلی، متن ها بیشتر با فرم آزاد خوانده شده اند با ملودی هایی که خود جوش بوده اند.
به هر روی موسیقی بوشهر با ترکیب زیبای ریتمیک خود که حاصل این هم جواری و در هم آمیختگی فرهنگی بوده است آن چنان در خطه جنوب تاثیر گذارده که از آبادان در ساحل غربی خلیج فارس تا حوالی بلوچستان را از نظر ریتم به دنبال خود روان کرده است.
به نظر می آید یکی از زیباترین بخش های موسیقی ایرانی، همان دشتی است که منسوب به منطقه دشتی و دشتستان بوده و از جذاب ترین قسمت های آن، موسیقی محلی بوشهر است. (برگرفته از سایت شهروند)

ارسال دیدگاه